Niekiedy wierzyciel chciałby przelać przysługującą mu wierzytelność na rzecz firmy windykacyjnej w celu jej odzyskania, a jednocześnie nie dopuścić do zidentyfikowania jego osoby.
Przyczyny takiej anonimowości mogą być różne, np. wierzyciel jest w pewnych kręgach dobrze znany i nie chciałby narażać swego nazwiska na szwank. Innymi słowy, wierzyciel taki chciałby dokonać przelewu wierzytelności bez potrzeby podawania swoich danych. Dla pewnego uproszczenia transakcję taką określmy jako anonimowy przelew wierzytelności. Powstaje pytanie czy taki przelew ( cesja) może być prawnie skuteczny?
Skuteczność „anonimowej cesji wierzytelności”
Umowa przelewu wierzytelności jest stosunkiem zobowiązaniowym . Cechą immanentną każdego stosunku zobowiązaniowego jest m.in. określenie stron. Co do zasady dla zawarcia umowy cesji wierzytelności nie jest wymagana zgoda dłużnika, jednak umowa taka ma charakter kauzalny (przyczynowy) . Mówiąc w uproszczeniu, chodzi o to, że jeżeli elementem umowy cesji jest wierzytelność z tytułu sprzedaży towaru, to ważność umowy przelewu wierzytelności uzależniona jest od ważności umowy sprzedaży. Byłoby niemożliwym ustalenie ważności umowy sprzedaży bez znajomości stron, które zawarły taką umowę, a więc również bez znajomości danych wierzyciela. Ponadto cedent ( zbywca wierzytelności ) może ponosić odpowiedzialność wobec cesjonariusza (nabywcy wierzytelności) z tytułu ewentualnych wad wierzytelności, a nieznajomość cedenta z pewnością by to utrudniała, jeśli nie uniemożliwiała.
Skuteczność anonimowego wydania weksla
Rozważyć można również wydanie weksla in blanco (blankietu z napisem weksel, który zawiera tylko podpis wystawcy), na rzecz firmy windykacyjnej tak aby wierzyciel mógł pozostać anonimowy. Jest rzeczą uznaną przez prawników, że wydanie weksla in blanco ma skutki zwykłego przelewu wierzytelności. Wobec powyższego znalazłyby zastosowanie opisane wyżej twierdzenia.
Odpowiedzialność karna
Na gruncie prawa karnego nabywca wierzytelności od nieznajomego mógłby zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej z tytułu wyłudzenia ( art. 286 § 1 kodeksu karnego), gdyby okazało się, że np. wierzytelność będąca przedmiotem przelewu nie istnieje, a zbywca wierzytelności jest nieznany. Dopuszczenie takiego sposobu nabywania wierzytelności mogłoby stanowić duże pole do nadużyć.
Ponadto w przypadku wypełnienia weksla in blanco, , niezgodnie z wolą wystawcy i na jego szkodę albo tytułu używania takiego dokumentu w grę mogłaby wchodzić również odpowiedzialność z art. 270 § 2 kodeksu karnego.
Jak wynika z powyższego anonimowy przelew wierzytelności jest niedopuszczalny w naszym systemie prawnym.
Rafał Ptak
Radca Prawny,
pełnomocnik procesowy AIF Kancelaria,
wspólnik zarządzający w Kancelaria Radców Prawnych R.Ptak i Wspólnicy